προκόπτω

ΝΜΑ, προκόβω και προκόφτω Ν [κόπτω / κόβω]

1. προοδεύω (α. «έβαλε μυαλό και πρόκοψε» β. «προκόψομεν οὐδέν» — δεν θα προοδεύσουμε καθόλου, Αλκ.)

2. αναπτύσσομαι ηθικά και πνευματικά (α. «πρόκοψε στα γράμματα» β. «προκόπτειν ἐν τοῑς μαθήμασι», Λουκιαν.)

3. ευημερώ (α. «πήγε στα ξένα και πρόκοψε» β. «προκόπτειν τοῑς πλούτοις», Διόδ.)

νεοελλ.

1. είμαι εργατικός, δραστήριος

2. (για ζώα και φυτά) αναπτύσσομαι, έχω καλή απόδοση («πρόκοψε φέτος το χωράφι [ή το κοπάδι]»)

3. (η μτχ. παθ. παρακμ.) προκομμένος, -η, -ο

α) εργατικός, νοικοκύρης («προκομμένο παιδί ο μικρός»)

β) ειρων. αχαΐρευτος («τά κατάφερε πάλι ο προκομμένος σου!»)

4. φρ. α) «κατά που πάμε, θα προκόψουμε» — με την τακτική που ακολουθούμε, θα καταστραφούμε

β) «μάς πρόκοψε» — δεν προσέφερε τίποτε

5. παροιμ. α) «πρόκοψε η ακαμάτα, όταν είδε την κομμάτα» — λέγεται για να δηλώσει ότι και ο τεμπέλης παριστάνει τον εργατικό όταν έλθει η ώρα τής πληρωμής

β) «επρόκοψεν η νύφη μας το βράδυ τού Σαββάτου» — λέγεται για αυτόν που, ενώ όλο τον καιρό παρέμενε αδρανής, την τελευταία στιγμή δραστηριοποιήθηκε

γ) «προκομμένος σαν την κάτω πέτρα τού μύλου» — λέγεται για πολύ οκνηρό άνθρωπο, για μεγάλο τεμπέλη

αρχ.

1. προχωρώ («προκεκοφότες τριάκοντα σταδίους», Χίων)

2. (για χρόνο) περνώ, διέρχομαι («τῆς νυκτὸς προκοπτούσης», Ιώσ.)

3. (σχετικά με ηλικία) μεγαλώνω («ὁ μὲν προκέκοφεν, ὁ δὲ νέος ἐστίν», Ερμεί. Αλ.)

4. (για οδό ή λόγο) επιμηκύνομαι

5. ωφελούμαι, έχω κέρδος («τί δεῑ θρηνεῑν προκόπτουτ' οὐδὲν εὶς πρόσθεν κακῶν», Ευρ.)

6. (για νόσο ή θεραπεία) εξελίσσομαι θετικά («προκοπτούσης τῆς θεραπείας», Ηρόδ. Ιατρ.)

7. παθ. προκόπτομαι

προάγομαι («ἀνωτέρω οὐδέν τῶν πρηγμάτων προκοπτομένων», Ηρόδ.).